Natuurlijk tuinieren

De groene revolutie is volop aan de gang. Steeds meer pioniers steken de handen uit de mouwen en tonen ons hoeveel moois er ontstaat als we ons bewust weer met onze aarde verbinden. Niet alleen collectief, maar ook individueel kunnen we een verschil maken. Een natuurlijke tuin creëren is een stap in de goede richting, waar je zowel letterlijk als figuurlijk de vruchten van plukt.

Download hier het dossierartikel in pdf-formaat

---

Ons ecologisch bewustzijn groeit. Na een eeuwenlange kloof tussen mens en natuur die ons – vooral in het Westen – steeds dichter bij 'the point of no return' heeft gebracht, luidt de alarmbel oorverdovend hard. Het moet anders. Hoe meer we met onze neus op de dramatische feiten worden gedrukt, hoe meer mensen bewust op zoek gaan naar manieren om de verbinding met de natuur te herstellen. Wie wakker wordt in dit natuurbewustzijn en inziet dat we voor ons welzijn volledig afhankelijk zijn van het welzijn van onze aarde, begrijpt dat zorgzaam omspringen met alles wat leeft en met het kwetsbare evenwicht van ons ecosysteem, geen luxe is, maar een must. Maar hoe verzoen je die wens tot herstel van de harmonie tussen mens en natuur, met de nog altijd heersende expansiezucht en verstedelijking? Nieuwe manieren van tuinaanleg – zowel individueel als collectief – kunnen deels een antwoord bieden. De oplossing voor het vraagstuk ligt dus niet alleen figuurlijk, maar ook letterlijk in onze eigen achtertuin.

De kunst van het observeren

Een goede tuinier weet dat alles begint met de bereidheid en de kunst om onze aarde en alles wat erop groeit en bloeit nauwgezet te observeren in haar natuurlijke processen. Welke planten- en kruidensoorten groeien op welke plaatsen? In welke volgorde doen ze dat en hoe organiseren ze zich als er geen menselijke tussenkomst is? Elke plantensoort heeft zich, doorheen de generaties, aan een bepaald klimaat aangepast. Elke soort heeft ook haar natuurlijke voorkeur voor een specifieke blootstelling aan de verschillende elementen. Door dit natuurlijke spel te observeren en te leren doorgronden, kan de tuinier zich langzaam maar zeker bewust worden van de schitterende, organiserende principes die non-stop werkzaam zijn en er harmonieus mee gaan samenwerken. Zo’n samenwerking levert je niet alleen een tuin in bloei op, maar toont je meteen ook de weg naar een meer duurzame en harmonieuze wereld. Want door als tuinier de natuur aandachtig te observeren, ontdek je een onderliggende intelligentie waar we met ons menselijke verstand nauwelijks bij kunnen. De gulden snede is zo’n prachtig, tastbaar voorbeeld van het organiserende principe dat overal in dit universum werkzaam is. Kijk maar naar een zonnebloem of dennenappel. Observeer de vorm van bepaalde mineralen, vruchten en groenten, de manier waarop blaadjes aan bloemen en bomen zijn geschikt, de vorm van slakkenhuizen. De gulden snede komt overal in terug, zelfs in de verhoudingen van ons menselijk lichaam. Wonderbaarlijk toch?

Nieuw bewustzijn, nieuw ontwerp

De natuur observeren is een eerste stap in het proces. Maar daadwerkelijk harmonieus leren samenwerken met de natuur, hoe begin je daaraan? De hele kunst van natuurlijk tuinieren bestaat erin om alle elementen zodanig met elkaar te laten interageren dat alle deeltjes – en dus ook het geheel – de beste groeikansen krijgen en dat een positieve bijdrage wordt geleverd aan het hele lokale ecosysteem. Een tuin biedt immers onderdak aan miljoenen verschillende levende wezens en is in constante interactie met zowel insecten, mensen, dieren als de omgeving.

Dat gegeven leidt ons naar de permacultuur: een duurzaam, holistisch model dat principes en technieken aanreikt om menselijke activiteiten en ecosystemen optimaal te laten interageren. De term 'permacultuur' is samengesteld uit de Engelse termen 'permanent' en 'agriculture'. Het model omvat een totale levensfilosofie die tot doel heeft om gemeenschappen te creëren die ecologisch duurzaam, sociaal rechtvaardig en economisch leefbaar zijn. Zorg voor de aarde, zorg voor de mensen en een rechtvaardige verdeling van wat de natuur ons schenkt, zijn de drie centrale peilers van haar ethiek.

Permacultuur in je tuin

Pas je permacultuur toe op het niveau van tuinen, dan leer je hoe we onze tuin opnieuw vanzelf kunnen laten groeien, onder meer door de juiste plantjes naast elkaar te laten staan in plaats van ze allemaal te sorteren en van elkaar te scheiden. Aangezien monocultuur verarmend en uitputtend is, wordt biodiversiteit dan ook als een centraal begrip beschouwd.

Nog enkele belangrijke richtlijnen:
Ploeg de aarde niet om: zo verstoor je de activiteiten van de micro-organismen niet en vermijd je een snelle mineralisatie van de humus die diep in de aarde opgeslagen is.

Gebruik geen bemesting: De aarde herbergt honderden miljoenen micro-organismen die elk hun functie vervullen. Hoe minder we hen verstoren met externe elementen, hoe beter ze hun werk kunnen doen en zelf de aarde kunnen verrijken.

Gebruik geen pesticiden: pesticiden zorgen voor heel wat gekende problemen zoals lucht- en watervervuiling, bio-accumulatie, verstoring van de voedselketen en insecten die steeds resistenter worden zodat je de aarde steeds frequenter moet gaan behandelen. Een destructief straatje zonder einde.

Wied geen onkruid: elke natuurlijke bedekking van de aarde heeft haar functie en dat is bij wilde kruiden niet anders. Hun wortels doordringen de bodem, maken hem luchtiger en verrijken hem. Zorgt een 'onkruid' toch voor problemen, dan kun je het efficiënter laten verdwijnen door het planten van andere kruiden en gewassen die het kruid beconcurreren, dan door blijvend energie te investeren in handmatig wieden.

Natuur en tuinier

Wil je nog een stap verder gaan in het proces van co-creëren met de natuur, dan kan je ook de trillingsfrequentie gaan meten die eigen is aan elk gewas, om het vervolgens te planten op de plaats met de trilling die daar het dichtst bij aansluit. Daarvoor kun je een wichelroede, pendel of Lecherantenne gebruiken. Het eind-resultaat kan er weliswaar wat anders uitzien dan het ideaal dat je zelf voor ogen had, maar voor liefhebbers van natuurlijk schoon zal je tuin een niet te evenaren harmonie uitstralen. Uiteraard kan je er om praktische redenen ook voor kiezen om het aanleggen van je tuin toch tot op zekere hoogte binnen bepaalde banen te leiden door met een vooraf uitgetekend plan te werken. Zo wordt je tuinontwerp een geslaagd compromis tussen je eigen wensen en die van de natuur.

Geobiologie, een kostbare hulp

Ook het inschakelen van een geobioloog kan waardevol zijn bij het aanleggen van een tuin. Geobiologen kunnen een heleboel factoren detecteren die van invloed zijn op de gezondheid van je tuin, van aardstralen en ondergrondse wateraders tot vochtige of droge zwakke plekken en allerhande vormen van vervuiling (waar-onder elektromagnetische en/of elektrochemische straling). Door het in kaart brengen van die voor het blote oog meestal onzichtbare factoren kun je de tuin op een optimale manier gaan indelen. Zo kunnen 'positieve' zones worden ingericht als rust- en ontspanningsplekken, terwijl je de 'negatieve' zones ontoegankelijker maakt met bijvoorbeeld stenen of stuiken. En natuurlijk is het handig om te weten waar je het beste je bloemenperk en moestuin aanlegt en wat de meest geschikte plaats is voor een uurtje ongestoord soezen in je hangmat.

Effectieve micro-organismen

Wie milieubewust wil tuinieren zonder chemische en schadelijke stoffen te gebruiken, kan ook de mogelijkheid van effectieve micro-organismen (EM) bekijken. De techniek werd ontwikkeld door een Japanse Professor, Dr. Teruo Higa, en wordt wereldwijd toegepast voor het creëren van een fris huis, een mooie tuin, smakelijke groenten en fruit, zuiver water, gezonde planten en dieren, enzovoort. EM zijn gemengde culturen van verschillende soorten ziekte-onderdrukkende micro-organismen (vooral fotosynthetische- en melkzuurbacteriën, gisten en schimmels) die elk hun specifieke taak hebben en die elkaars werking ook versterken. De natuurlijk voorkomende micro-organismen worden volgens een speciale methode gekweekt (zonder genetische manipulatie) en kunnen in de bodem geënt worden om een gunstig microbieel milieu te creëren. Het beoogde resultaat: gezondere gewassen door een verhoogde natuurlijke immuniteit tegen ziekten en plagen, en een betere bodemstructuur en -vruchtbaarheid. De techniek heeft zowel voor- als tegenstanders en vormt al tientallen jaren een onderwerp van discussie onder landbouwwetenschappers.

Bezielde tuinen

Tuinieren in harmonie met de natuur, daarin kun je nog verder gaan dan elke plant het beste plekje geven. Als je ook bewust gaat samenwerken met de natuurenergieën, kan dat tot wonderbaarlijke en haast onverklaarbare resultaten leiden. De bekende Findhorntuinen in Schotland zijn daar een prachtillustratie van. In het begin van de jaren zestig gingen drie pioniers er de communicatie aan met de onzichtbare natuurkrachten om zo een unieke tuin te creëren. Het resultaat was fenomenaal. Terwijl de boeren in de omtrek dagelijks strijd voerden met de droge aarde en het ruwe klimaat om hooguit wat schriele groenten te oogsten, groeiden in de Findhorntuinen gigantische groenten en bloeiden de meest wonderbaarlijke bloemen. Door er de wetten van de biologische en bio-dynamische landbouw toe te passen, telde de tuin op twee jaar tijd meer dan 65 groentesoorten, 21 fruitsoorten en 42 aromatische en medicinale kruidensoorten. Van overvloed gesproken!

Het mysterie ontrafeld

Landbouwingenieurs en experten kwamen van heinde en verre naar Findhorn afgezakt om bodemstalen te nemen en het wonderlijke fenomeen te proberen begrijpen. Tot hun grote verbazing bevatte de Findhornaarde geen enkel spoor van chemische bemesting. Tegelijkertijd kon men in de aarde geen enkel tekort vinden: alle noodzakelijke elementen, tot de meest zeldzame toe, waren in perfect evenwicht aanwezig. Ook de honderden specialisten die volgden kwamen eensgezind tot de conclusie dat de bloemen en planten op Findhorn bloeien zoals nergens anders. Dat kon men perfect meten, observeren en zelfs kwantificeren. En toch ging wat zich ter plaatse afspeelde het verstand en het begrip van de wetenschappers ver te boven. Noch de compost, noch de mesthoop waar de familie Caddy gebruik van maakte, volstonden om de ongeziene pracht en overvloed van de tuin te verklaren, al zeker niet op zo’n arme, zanderige grond. De 'onbekende' factor die aan de vele experts voorbij ging is volgens Peter Caddy nochtans niet ver te zoeken: liefde. Want, zo stelt hij: ''Planten zijn levende wezens. De zorg en vooral de liefde waarmee de tuiniers hen behandelen, hebben een diepere impact dan welke andere factor ook.''

Tuinieren uit het hart

Het is meteen een van de mooiste lessen die een tuinier kan leren: deze van het hart. Want daar draait tuinieren uiteindelijk om: je liefdevol verbinden met het grotere geheel. Dat betekent leren omgaan met de natuurelementen en met de tijd die verstrijkt. Het betekent mee bewegen op het ritme van de maan, de zon en de seizoenen. Dat heeft ook Rudolf Steiner ons bijgebracht met de principes van het biodynamisch tuinieren; hoe belangrijk het is om bij het bewerken van de aarde rekening te houden met de stand van de maan, omdat zij een immense invloed uitoefent op alles wat leeft en groeit. Tuinieren met behulp van een maankalender – die je vertelt wanneer je welke gewassen het beste zaait, bewerkt en oogst – kan dan ook een wereld van verschil maken.

Door ons te verbinden met onze aarde, worden we zowel geconfronteerd met de vergankelijkheid van het aardse als met het eeuwige voortbestaan van het leven op zich. Die prachtige schijnbare paradox dag na dag mogen ervaren, is misschien wel de mooiste les in nederigheid en grootsheid, dankbaarheid en liefde.

Lien Van Laere

Bronnen en lectuur
• 'Cocréer son jardin avec la nature', Olivier Desurmont, Franstalige Agenda Plus juni 2010
• 'Biedt Permacultuur het ultieme model voor een Duurzame Samenleving?’, Greet Luypaert
• Biodynamisch tuinieren, Hilary Wright, ISBN 9789044704556
• Maankalender, Marjanne Hess-van Klaveren, ISBN 9789077677322
• www.velt.be – alles over ecologisch leven en tuinieren
• www.bouwjemee.be – met o.a. het jaartraject 'Duurzaam Leven'
• www.permacultuur.net

Paru dans l'Agenda Plus N° 23 de Avril 2011