Ergonomie : de kunst van een juistelichaamshouding

Ergonomie is de wetenschappelijke discipline die onderzoekt hoe taken op een zo efficiënt mogelijke manier en met zo weinig mogelijk lichaamsbelasting kunnen uitgevoerd worden. Een goede lichaamshouding kan je immers heel wat klachten besparen.

Veel mensen gebruiken jarenlang onbewust hun lichaam op een foutieve manier. Dit gebeurt zowel voor arbeidstaken als voor dagelijkse activiteiten, sport en hobby’s. Voorbeelden van een slecht lichaamsgebruik zijn het verkeerd op een bureaustoel zitten, het foutief op de computer werken of het tillen van zwaar materiaal op een manier die belastend is. Een langdurig verkeerde houding kan in het lichaam overbelasting of spanningen veroorzaken die op termijn tot tal van klachten kunnen leiden. Het aantal mensen dat lichamelijke klachten ondervindt ten gevolge van het werken aan de computer stijgt bijvoorbeeld voortdurend. Anderen hebben een pijnlijke rug doordat ze jaren na elkaar op een verkeerde manier lasten tilden. Ssommige mensen hebben dan weer last van een overbelaste spier doordat ze jarenlang één spier voor een bepaalde taak gebruikten terwijl ze de belasting over drie of vier spieren hadden kunnen verdelen.Klachten: KANSVeel voorkomende klachten van een foutieve lichaamshouding zijn «Kklachten in de Arm, Nek en/of Sschouder» (KkANSs), vroeger ook wel RSsI (Repetitive Sstrain Injuries) genoemd. KkANSs is een verzamelnaam voor overbelastingsklachten die zich situeren in de bovenrug, nek- en schoudergebied, armen, ellebogen, polsen, handen en vingers. De klachten zijn doorgaans het gevolg van herhaalde bewegingen tijdens (computer-)werk, een langdurige statische houding of een combinatie van beiden. Persoonsgebonden en werkgebonden factoren spelen een belangrijke rol bij het ontstaan, verergeren of het in stand houden van KkANSs.   Het klachtenverloop wordt gewoonlijk gekenmerkt door drie fasen. In de eerste fase doen bepaalde lichaamsdelen, bijvoorbeeld de polsen of schouders pijn tijdens het werk, verkrampen ze of voelen verdoofd aan. In een later stadium verergeren de klachten en verdwijnen ze niet meteen als je stopt met werken. In deze fase is een langere rustperiode nodig om te herstellen. Tenslotte zijn in de laatste fase de klachten continu aanwezig, zelfs wanneer je niet beweegt. In dit stadium baten enkele dagen rust niet meer en kan het maanden tot jaren duren vooraleer er verbetering optreedt en men eventueel het werk kan hervatten. De overgang van fase één naar fase drie kan in bepaalde gevallen heel snel gaan. Tijdige interventie vanaf het moment dat klachten optreden, is dan ook van groot belang. Voorkomen is beter... Ook wie tot nog toe geen klachten had, doet er goed aan om aandacht te besteden aan een correcte lichaamshouding en indien gewenst ergonomische hulpmiddelen te gebruiken. Zo is bijvoorbeeld een juiste zithouding, zowel op het werk als thuis, van groot belang, zeker voor wie langdurig stilzit. Bijgevoegde afbeelding schetst een beeld van de ideale werkplek. Niet alleen zijn bepaalde hulpmiddelen aan te raden, zoals een voetsteun of een ergonomische stoel, maar ook is de positie van de gebruikte middelen, bijvoorbeeld van het beeldscherm of de bureaustoel, van cruciaal belang. Ergonomisch advies is dan ook onontbeerlijk bij de aanschaf van ergonomische hulpmiddelen. Zonder de juiste instelling en instructies kan men immers ook op de meest ergonomische stoel foutief zitten....dan genezenVoor wie al lichamelijke klachten heeft, gaat de ergonoom samen met jou op zoek naar de oorzaak ervan. Eens je je klachten beter begrijpt en je bewust wordt van je houding en manier van bewegen in relatie tot je klachten, kan je ze ook efficiënt aanpakken. Oefeningen en houdings- en bewegingsadviezen die geïntegreerd zijn in je dagelijkse activiteiten, thuis en op het werk, pakken je klachten doelgericht aan. Zowel je werkomgeving (hoogte en instelling bureaustoel, correct muisgebruik, inrichting werkpost, ...), je thuissituatie (stofzuigen, strijken, …) als je hobby’s (sporten, tuinieren, klussen,...) worden grondig geanalyseerd. Je leert om gezonder te bewegen, zodat je weer optimaal kan functioneren in al je dagelijkse activiteiten.BiofeedbackZowel voor de preventie van klachten als voor de behandeling ervan, kan het nuttig zijn om bij een ergonomisch specialist een biofeedbackanalyse te laten uitvoeren. Daarbij wordt door middel van biofeedbackapparatuur een persoonlijk ergonomisch paspoort opgesteld en krijg je ergonomische instructies voor een correcte werkhouding. Via biofeedback worden biologische parameters zoals spierspanningen, huidtemperatuur, huidgeleiding, ademhaling en hartslag gemeten via elektroden op de huid. Vervolgens worden de resultaten van de metingen gevisualiseerd op een beeldscherm. De meetgegevens verstrekken informatie over complexe zaken zoals stress en spierspanning en kunnen iemand bewust maken van zijn of haar problemen. Bio-feedback registreert zowel het moment van de stressreactie, het soort stress, de impact ervan, de duur van het proces, de intensiteit, de oorzaken en de gevolgen die de spanningen kunnen teweegbrengen in het lichaam. Zo kan overdreven spierspanning bij foutief gebruik van de muis tijdens computerwerk bijvoorbeeld via biofeedback aan het licht worden gebracht. Biofeedback levert dus objectieve gegevens over onbewuste of onwillekeurige fysiologische processen van het lichaam met als doel om bewuster met het lichaam om te gaan. De biofeedbackmethode vereist naast de apparatuur en een opgeleid therapeut ook de betrokkenheid en motivatie van de cliënt.Zin en onzin van ergonomieZijn ergonomische toepassingen een dure, overbodige luxe of een noodzakelijke, verantwoorde investering? De waarheid ligt ergens tussenin. Op de beste en duurste ergonomische stoel kan je ook verkeerd zitten, terwijl het evenzeer mogelijk is om op een minder goede stoel ergonomisch correct te werken. Er bestaan immers geen standaard mensen en dus ook geen standaard ergonomische oplossingen. Zo kan een kniestoel in bepaalde omstandigheden een goede oplossing zijn, maar is dezelfde stoel voor mensen met bepaalde knieklachten niet aangewezen. Sspijtig genoeg wordt de term «ergonomisch » te pas en te onpas gebruikt. In België bestaan er geen wettelijke normen waaraan materiaal moet voldoen om het label «ergonomisch» te dragen. Het is dus opletten geblazen als je de term ergonomie tegenkomt als verkoopargument.